ابن‌جوصا ابوالحسن احمد بن عمیر دمشقیابن جوصا محدث و مولای بنی هاشم و به روایتی مولای محمد بن صالح بن بیهس کلابی بود. ۱ - معرفی ابن جوصااِبْنِ جَوصا، ابوالحسن احمد بن عمیر بن یوسف بن موسی دمشقی (د ۳۲۰ق، ص۹۳۲م)، محدث و مولای بنی هاشم و به روایتی مولای محمد بن صالح بن بیهس کلابی بود و در زمان خود از ارکان حدیث شمرده می‌شد. [۱]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱، ص۹۱، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
در شام و مصر به تحصیل حدیث پرداخت، [۲]
محمد ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۷۹۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲- ۱۳۳۴ق.
چنانکه او را در شام برابر ابن عُقده در کوفه گفته‌اند. [۳]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۹۷، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
۱.۱ - مشایخ و راویاناز مشایخ وی می‌توان از زبیر بن بکار ، ابوتقی هشام بن عبدالملک و محمد بن وزیر [۴]
علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۲۰۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق، ص۱۹۶۳م.
[۵]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۹۱-۹۲، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
و ابوجعفر احمد فارسی [۶]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۷۴، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
نام برد. از راویان مشهور وی کسانی مانند: سلیمان بن احمد طبرانی [۷]
سلیمان طبرانی، المعجم الصغیر، ج۱، ص۱۶، به کوشش عبدالرحمان محمد عثمان، قاهره، ۱۳۸۸ق، ص ۱۹۶۸م.
و عبدالله بن عدی جرجانی [۸]
عبدالله ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۲، ص۸۵۸، بیروت، ۱۴۰۵ق، ص۱۹۸۵م.
بنا به اظهار خودشان، و نیز ابو حاتم محمد بن حبّان بُستی و ابوبکر محمد بن ابراهیم بن مقری و ابوعلی حسین بن علی نیشابوری قابل ذکرند. [۹]
عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۱۴، به کوشش عبدالرحمان بن یحیی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق، ص ۱۹۶۳م.
ابن عساکر در تاریخ دمشق از ۵۲ تن مشایخ و ۲۴ تن راویان وی نام برده و چند حدیث به واسطه از وی نقل کرده است. [۱۰]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱، ص ۷۷- ۹۵، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
یاقوت نیز از تعداد کثیری از مشایخ و راویان وی نام برده است. [۱۱]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۱، ص۶۱۵.
[۱۲]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۱، ص۶۷۵.
[۱۳]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۲، ص۲۷.
[۱۴]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۲، ص۳۳.
[۱۵]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۳، ص۱۲۰.
[۱۶]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۳، ص۱۵۳.
[۱۷]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۳، ص۲۸۱.
[۱۸]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۴، ص۷۲۷.
[۱۹]
یاقوت حموی، بلدان البلدان، ج۴، ص۸۵۹.
برخی از رجالیان چون طبرانی وی را توثیق کرده [۲۰]
محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۱۶، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۸۴م.
و برخی چون دارقطنی او را ضعیف شمرده‌اند. [۲۱]
علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۹۸، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر.
۱.۲ - آثاراز آثار او حدیث ابن جوصا است که جزئی از آن در کتابخانه ظاهریه [۲۲]
یاسین محمد سواس، فهرس مجامیع المدرسه العمریه، ج۱، ص۲۹۸، کویت، ۱۴۰۸ق، ص ۱۹۸۷م.
موجود است . کتابی به نام مسند به او منسوب است که زبیدی از آن نام برده است [۲۳]
زبیدی، تاج العروس، ج۴، ص۲۷۷.
و نیز موطأ ، مالک را به روایت ابن وهب و ابن قاسم جمع کرده است. [۲۴]
محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۸، ص۷۸، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۸۴م.
۲ - فهرست منابع(۱) عبدالله ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق، ص۱۹۸۵م. (۲) علی ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی الدقر و مطاع الطرابیشی، دمشق، دارالفکر. (۳) علی ابن ماکولا، الاکمال، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق، ص۱۹۶۳م. (۴) محمد ذهبی، تذکره الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲- ۱۳۳۴ق. (۵) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۸۴م. (۶) زبیدی، تاج العروس. (۷) عبدالکریم سمعانی، الانساب، به کوشش عبدالرحمان بن یحیی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق، ص ۱۹۶۳م. (۸) یاسین محمد سواس، فهرس مجامیع المدرسه العمریه، کویت، ۱۴۰۸ق، ص ۱۹۸۷م. (۹) سلیمان طبرانی، المعجم الصغیر، به کوشش عبدالرحمان محمد عثمان، قاهره، ۱۳۸۸ق، ص ۱۹۶۸م. (۱۰) کتابخانه ظاهریه، خطی. (۱۱) یاقوت حموی، بلدان البلدان. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بن جوصا»، ج۳، ص۱۰۵۱. |